کتاب «تأثیر شرایط اجتماعی بر اجتهاد: گفتگو با جمعی از استادان حوزه و دانشگاه» اثری پژوهشی در حوزه فلسفه فقه و فقه اجتماعی است که به یکی از مسائل بنیادین و چالشبرانگیز اجتهاد معاصر میپردازد: نسبت میان شرایط اجتماعی و فرآیند استنباط احکام شرعی. این کتاب با رویکردی مسئلهمحور میکوشد نشان دهد اجتهاد، صرفاً فعالیتی انتزاعی و ذهنی نیست، بلکه در بستر تاریخی، فرهنگی و اجتماعی خاصی شکل میگیرد و از آن تأثیر میپذیرد؛ تأثیری که میتواند سازنده یا آسیبزا باشد و نیازمند تحلیل و ضابطهمندی است.
محتوای کتاب در قالب گفتگوهای علمی با جمعی از استادان برجسته حوزه و دانشگاه سامان یافته و همین قالب گفتگومحور، امکان طرح دیدگاههای متنوع و گاه متفاوت را فراهم کرده است. محور اصلی این گفتگوها بررسی انواع تأثیر شرایط اجتماعی بر علوم، بهویژه علم فقه، و واکاوی اثرگذاری این شرایط بر مؤلفههای اجتهاد مانند هدف، موضوع، مسائل، منابع و روش استنباط است. مباحث کتاب از سطح توصیف فراتر میرود و با طرح پرسشهای بنیادین، تجربه تاریخی فقه و اجتهاد را در مواجهه با تحولات اجتماعی مورد بازخوانی انتقادی قرار میدهد و نسبت میان واقعیتهای اجتماعی و منطق درونی فقه را به بحث میگذارد.
این اثر را میتوان گامی مهم در تقویت نگاه روشمند به فقه اجتماعی و خودآگاهی اجتهادی دانست. نقطه قوت کتاب، تنوع دیدگاهها، پرهیز از نگاه تکصدایی و تمرکز بر معیارهای تشخیص تأثیرات مثبت و منفی شرایط اجتماعی بر اجتهاد است. این کتاب برای پژوهشگران فلسفه فقه، استادان و طلاب سطوح عالی حوزه، دانشجویان علوم اسلامی و اجتماعی و همه علاقهمندان به آینده اجتهاد و نسبت آن با جامعه معاصر، منبعی قابل تأمل و راهگشا به شمار میآید.
