کتاب «دانش منطق (۲ و ۳)»، یکی از متون آموزشی رسمی در حوزههای علمیه است که با رویکردی ساختارمند و مرحلهای تدوین شده و هدف آن تبیین روش صحیح تفکر، تقویت مهارت تحلیل منطقی، و آموزش مبانی تعریف و استدلال است. نویسنده با بازنگری در شیوههای معمول آموزش منطق و مبتنی بر طرحی درختی، این کتاب را در امتداد «منطق ۱» و برای تکمیل آموزش منطقی در سطح متوسط طراحی کرده است. در مقدمه کتاب، هدفهای کلان آموزشی مانند بسط آموزههای منطقی، آشنایی با مبانی منطق تعریف و استدلال، و مهارتیابی در بهکارگیری قواعد منطقی بهصراحت بیان شده است.
کتاب ابتدا چیستی منطق، تاریخچه آن، موضوع و فایده منطق و نسبت آن با سایر علوم را بررسی میکند و سپس وارد مباحث دقیقتری مانند منطق تصورات، منطق تصدیقات، تعریف، نسبتها، استدلال، قیاس، مغالطات و جدل میشود. گستره مباحث و تنوع تمرینها، این اثر را به یک منبع قابل اتکا برای آموزش رسمی منطق تبدیل کرده است. ساختار کتاب بر پایه تقسیمبندی ارسطویی و سینایی منطق است، یعنی ابتدا «تصورات» و سپس «تصدیقات» تدریس میشود. در بخش نخست، مباحث مقدماتی شامل تعریف و موضوع منطق، فایده و ارزش منطق، ارتباط منطق با علوم دیگر و نیز تاریخچه مختصر این علم ارائه میشود؛ مباحثی که برای ورود به منطق و فهم چرایی و کارکرد آن ضروری است. بخش «منطق تصورات» عمدتاً به مباحث الفاظ، دلالت و اقسام آن، تقسیمات لفظ، مفهوم و مصداق، تقسیمات مفهوم و نسبتهای چهارگانه میپردازد و سپس روش درست تعریف، ضوابط تعریف، کلیات خمس و الگوی منطقی تعریف مطرح میشود. در بخش «منطق تصدیقات»، کتاب به روش درست استدلال، قیاس، انواع مغالطات درونی و بیرونی، خطابه و جدل میپردازد و با مثالهای متعدد، مهارت داوری منطقی و تشخیص خطاهای استدلالی را تقویت میکند. نویسنده میکوشد نهتنها قواعد منطق را آموزش دهد، بلکه نحوه «کاربرد» این قواعد در تحلیل مفاهیم، تنظیم تعریف، و ارزیابی استدلالها را نیز تمرینپذیر کند.
«دانش منطق» بهدلیل ساختار درسنامهای، اهداف مشخص آموزشی، و تدوین مرحلهبهمرحله مباحث، در آموزش رسمی حوزه و برخی مراکز آموزشی جایگاه تثبیتشدهای یافته است. طراحی این کتاب بهگونهای است که دانشپژوه بدون پیشزمینه گسترده نیز بتواند در مسیر یادگیری منطق حرکت کند و در عین حال، از قواعد دقیق و مباحث عمیق آن بهره ببرد. کتاب با بهرهگیری از منابع معتبر و ارائه مثالها و تمرینهای متعدد، در تقویت تفکر نقاد و ایجاد انسجام ذهنی در تحلیل ادعاها کارآمد است. از منظر مخاطب، این اثر بهویژه برای طلاب، دانشجویان رشتههای فلسفه، کلام، حقوق، مطالعات قرآنی و حتی دانشآموزان علاقهمند به مباحث استدلالی مناسب است؛ زیرا ضمن آموزش مبانی نظری، آنان را با مهارتهای عملی تحلیل منطقی نیز آشنا میکند.
