کتاب «سیر تطور عرفان اسلامی: به روایت متن» اثر پژوهشی در حوزه مطالعات عرفان اسلامی است که موضوع آن بررسی سیر تاریخی و فکری عرفان و تصوف در جهان اسلام از آغاز شکلگیری تا دوران زوال است. اثر با تمرکز بر متون اصلی و کلیدی عرفانی و تحولات مفهومی و روششناختی این جریان فکری، تلاش دارد خواننده را با توسعه و دگرگونی اندیشه عرفانی در بستر تاریخ آشنا کند، و نشان دهد چگونه عرفان با فلسفه، کلام و فرهنگ اسلامی تعامل داشته است.
نویسنده چهار دوره اصلی در سیر تطور عرفان اسلامی را تحلیل میکند: «عصر پیدایش»، «عصر تحول»، «عصر تکامل» و «عصر زوال»، که هر کدام با توجه به آثار و متون شاخص خود مورد بررسی قرار گرفتهاند. در عصر پیدایش بر نقش زهد، قناعت و تأویلگرایی تأکید میشود؛ در عصر تحول گسترش خانقاهها و آمیختگی عقاید صوفیان با فلسفه و کلام برجسته میشود؛ عصر تکامل با توجه به رشد اندیشههایی چون اندیشههای ابنعربی و دیگر متفکران مطرح میشود؛ و عصر زوال به تغییر جهتهای اجتماعی و سیاسی در تصوف و پذیرش عرفان در بافتهای جدید اشاره دارد. همچنین، متن کتاب به تحلیل آثار بزرگان عرفان مانند ابنعربی، غزالی، سهروردی و ملاصدرا پرداخته و مسیر تحول مفهومی عرفان اسلامی را از منظر متون اصلی آن بازتاب میدهد.
اثر حاضر بهعنوان یک پژوهش مستند و گسترده در حوزه عرفان اسلامی میتواند منبع معتبری برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقهمندان به تاریخ تصوف و عرفان باشد، بهویژه کسانی که میخواهند تحولات فکری عرفان را بر اساس متون اصلی مطالعه کنند. تحلیل دقیق متون تاریخی و توجه به چهار دوره تحولی، از نقاط قوت این کتاب است که بهجای پرداختن به دیدگاههای ثانویه، به منابع اولیه تکیه دارد و تفاوتها و اشتراکهای راههای عقل و عشق را بازتاب میدهد. مخاطب هدف این کتاب شامل پژوهشگران رشته معارف اسلامی، تاریخ اندیشه اسلامی و تصوف و همچنین خوانندگان جدیِ علاقهمند به فهم عمیقتر ریشهها و مسیر تحول عرفان در اسلام است.
