کتاب «اندیشه سیاسی آیت الله سیدمحسن طباطبایی (حکیم)» نخستین بررسی مستقل از افکار و مواضع سیاسی آیتالله حکیم است و در قالب پنج فصل، زندگی علمی، فرهنگی و سیاسی وی، مفاهیم و مبانی اندیشه سیاسی، جایگاه سیاست در نگاه ایشان، حیات سیاسی شیعه و نظام سیاسی و ارکان آن را مورد تحلیل قرار میدهد. این کتاب توجه ویژهای به دیدگاه حکیم درباره ولایت فقیه و نقش فقها در عصر غیبت دارد و همراهی وی با نهضت اسلامی مردم ایران و مخالفت او با استعمار انگلیس و رژیم بعث عراق را بازتاب میدهد.
در فصلهای مختلف کتاب، نویسنده به تحلیل مبانی فقهی و اصولی حکیم پرداخته و قواعد فقه سیاسی مانند تقیه، تألیف قلوب، نفی سبیل، مصلحت و دعوت را تشریح میکند. حکیم در نگاه خود به سیاست، آن را ابزاری برای اصلاح امور مردم و حفاظت از ارزشهای دینی میداند و در مواجهه با حکومتهای جور، اصولی مانند مقاومت در برابر سلطان جائر و توجه به نیابت محدود فقیه در امور حسبیه را تأکید میکند. همچنین مباحثی چون ولایت فقیه، خمس، زکات و اراضی مفتوحة العنوه با دقت و رویکرد نقادانه مورد بررسی قرار گرفته و نقش افراد عادل در غیاب فقها بیان شده است.
این اثر توانسته تصویر روشنی از اندیشه سیاسی حکیم ارائه دهد و خلا موجود در پژوهشهای مستقل پیرامون وی را پر کند. کتاب با تحلیل دقیق زندگی، مواضع سیاسی و قواعد فقه سیاسی، برای پژوهشگران حوزه فقه سیاسی، دانشجویان علوم اسلامی و علاقهمندان به تاریخ فکری شیعه مفید است. جایگاه ویژه حکیم در مواجهه با مسائل سیاسی و فقهی عصر خود و تأکید او بر عقلانیت، اجتهاد و تقلید، ارزش این اثر را برای فهم بهتر نقش فقها در سیاست و جامعه اسلامی معاصر بالا میبرد.
