کتاب «تاریخ شفاهی حوزه علمیه نجف: اندیشهها، جریانها و رخدادها»، حاصل مجموعه مصاحبههای محمدجواد صاحبی با آیتالله محمدمهدی آصفی، به کوشش سعید روستاآزاد تدوین شده است. این اثر با ارائه تصویری متفاوت و کمتر شنیدهشده از حوزه نجف، فضای علمی، اجتماعی و سیاسی آن را در دهههای معاصر روایت میکند و نشان میدهد این حوزه برخلاف تصور رایج، صرفاً محیطی سنتی و دور از تحولات اجتماعی نبوده است. سبک کتاب مبتنی بر تاریخ شفاهی و گردآوری دادهها از زاویه نگاه مصاحبهشونده است که بر جذابیت و اصالت روایتها افزوده است.
کتاب به بررسی جایگاه فکری و نهادی حوزه علمیه نجف در مواجهه با جریانهای مهم سیاسی و فکری عراق و جهان اسلام میپردازد. نویسنده و مصاحبهشونده در قالب ۹ فصل به موضوعاتی مانند تاریخ علمی نجف، مکتب فقهی و اصولی آن، نقش امام خمینی و آیتالله خویی، جریانهای فکری مانند مارکسیستها، شکلگیری و فعالیت حزب الدعوه، نظریه ولایت فقیه و اندیشههای اجتماعی و سیاسی متفکران نجف میپردازند. همچنین بخشی از کتاب به ویژگیهای طلاب، نوع تربیت علمی و سبک اجتهادی این حوزه اختصاص دارد و روایتهایی از فضای درس، اخلاق علمی و ذهنیت نسلهای مختلف طلاب ارائه میشود که شناختی درونی و واقعی از زیست علمی نجف را منتقل میکند.
این کتاب برای پژوهشگران تاریخ معاصر، طلاب، دانشجویان علوم اسلامی و علاقهمندان به تحولات فکری حوزههای علمیه، اثری ارزشمند و مرجع به شمار میرود. اهمیت آن به دلیل ثبت روایتهای مستقیم و کمتر منتشرشده از یک دوره حساس تاریخی است؛ دورهای که در آن حوزه نجف بر جریانهای سیاسی، دینی و اجتماعی عراق و منطقه تأثیر جدی داشت. خواننده در این اثر با تصویری واقعیتر از حوزه نجف روبرو میشود؛ حوزهای پویا، اثرگذار، و درگیر با مسائل زمانه که نقش مهمی در شکلگیری و توسعه اندیشه سیاسی شیعه در قرن اخیر داشته است.
