در طول سده¬های گذشته اندیشهها و گروههای افراطی، مهمترین بحران درون دینی مسلمانان بوده¬اند. این جریان¬ها با قرائتی انحرافی از مبانی فکری اسلام، خسارت¬های سنگین اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به اسلام و مسلمین وارد کردند. شاید مهمترین انحرافی که در جهان اسلام پدید آمده، جریان سلفیه بود که از نظر فکری در قرن هفتم با دیدگاه¬های افراطی ابنتیمیه آغاز شد و این جریان فکری همچنان در ذهن و عین برخی مسلمانان استمرار دارد. پژوهش حاضر به منزلۀ نخستین دفتر از مطالعات گروه سلفیه پژوهی، کوشیده است قبل از نقد و بررسی رویکرد ابنتیمیه به عقل، جایگاه عقل و کارکردهای آن در عقاید در مذاهب کلامی موجود را بررسی کند. این تلاش در سه بخش با عناوین اهل حدیث، اشاعره، ماتریدیه، چنان سامان یافته که در هر بخش، مهمترین و تأثیرگذارترین شخصیتها که نقشی در تحولات فکری مذاهب در حوزه عقل داشتهاند، معرفی شوند.
