کتاب «درسنامه علوم قرآن»، نخستین متن آموزشی منسجم علوم قرآنی به زبان فارسی است که پس از انتشار در سال ۱۳۷۷ بهسرعت در شمار کتابهای درسی مراکز حوزوی قرار گرفت و یک سال بعد نیز در همایش کتاب سال حوزه تقدیر شد. اقبال به این اثر باعث شد بهطور مداوم تجدید چاپ شود و ترجمههایی به زبانهای عربی، انگلیسی، اسپانیولی، اردو و چینی از آن تهیه گردد. نویسنده، با بهرهگیری از تجربه طولانی خود در تدریس علوم قرآنی، کوشیده متنی آموزشی فراهم آورد که هم ساختار روشن داشته باشد و هم از پیچیدگیهای غیرضرور آثار سنتی فاصله بگیرد.
کتاب در قالب چند بخش عمده سامان یافته و موضوعات اصلی علوم قرآنی را از مباحث مقدماتی تا مسائل تخصصی در بر میگیرد. کلیات علوم قرآنی، چیستی وحی و گونههای آن، نزول قرآن و تفاوت نزول دفعی و تدریجی، تاریخ تدوین قرآن و فرایند جمعآوری در دورههای مختلف، بحث قرائات و ضوابط صحت آن، تحریفناپذیری قرآن و دلایل آن، ابعاد اعجاز، ناسخ و منسوخ، و محکم و متشابه مهمترین محورهای کتاب را شکل میدهند. در ویراستهای جدید، متن بازبینی و دقیقتر شده و برخی مباحث تکمیلی همچون «مطالعه آزاد» و «هفتاد نکته قرآنی» نیز برای استفاده آموزشی افزوده شده است.
از امتیازهای مهم «درسنامه علوم قرآن» توجه به اصول آموزشی است؛ هر بخش با اهداف روشن آغاز میشود، در پایان هر فصل چکیده مطالب آمده و پرسشهای «متنی» و «پژوهشی» امکان تمرین و تعمیق را برای دانشپژوه فراهم میکند. معرفی منابع در ابتدای بخشها، استفاده از نمودارهای خلاصهکننده و نگارش ساده و طبقهبندیشده، کتاب را برای تدریس دانشگاهی و حوزوی مناسب کرده است. این اثر بهدلیل پوشش نسبتاً جامع مباحث و رعایت نظم منطقی میان فصلها، توانسته خلأ یک متن آموزشی استاندارد در علوم قرآنی را تا حد زیادی برطرف کند و همچنان یکی از پرکاربردترین کتابها در این حوزه باقی بماند.
