جامعۀ اسلامی در صدر اسلام، بر اساس آموزه های وحیانی بنیان شد و نبی مکرم اسلام (ص) مطابق این آموزه ها، نقش های مختلفی را به بانوان محوّل کردند؛ چنانکه آن ها نیز تحت شرایط جامعه اسلامی این نقش ها را تحقق بخشیدند. محقق شدن این نقش ها در زمان پیامبر اسلام (ص) و امیرالمؤمنین علی (ع) و عصر خلفا با تفاوت ها و فرازونشیب هایی همراه بوده است. بررسی نقش های بانوان بر اساس تعامل طرفینی آنان با حاکمان جامعۀ اسلامی در دوره های نبوی، علوی و خلفا، تأثیرگذاری بانوان مرجع در جامعه اسلامی را نمایان میکند. تفاوت حضور علمی ـ فرهنگی، سیاسی ـ نظامی و اقتصادی بانوان در هر یک از این دوره ها، نشان میدهد اجرایی شدن این نقش ها در طرفداران سنت علوی و خلفا، عوامل و موانع گوناگونی داشته که گاه تأثیرگذار بوده و غالباً از نوع حاکمیت بر جامعۀ اسلامی تأثیر گرفته است.
