عالمان شیعی در ایران، هماره با اخلاص، هوشیاری و وحدت، مانع تحقق مطامح بیگانگان در این مرز و بوم شدهاند. یکی از دوره هایی که این امر، تحقق یافت در روزگار قاجاریه به ویژه در جریان نهضت تنباکو و مشروطیت است.
نوشتار حاضر کوشیده است بعد از بررسی مختصری از اوضاع اجتماعی ـ سیاسی عصر قاجار و پادشاهان آن به رابطة سیاست و تشیع بپردازد، سپس نقش عالمان برجسته شیعه امامیه با توجه به اولویت زمانی آنان همراه با جریان های سیاسی معاصرشان، مورد تحقیق قرارگیرند؛ به این منظور، عملکرد، زندگی نامه و تألیفات عالمانی همچون: ملا احمد نراقی، میرزا مسیح مجتهد استرآبادی، شیخ جعفر کاشفالغطا، میرزای قمی ، سید جمالالدین اسدآبادی، آخوند خراسانی، شیخ فضلالله نوری و... بررسی شده است.