متون دینى (قرآن و حدیث) را باید منبع و سرمایه علمى دانست نه یك محصول پردازش شده علمى. همان گونه كه این منبع غنى براى پرسشهاى فقهى، كلامى و تفسیرى، پاسخ دارد، براى پرسشهاى روانشناختى و تربیتى نیز پاسخ دارد. البته نباید فراموش كرد كه متون مقدس صامتاند و پاسخجویى از متون صامت، نیاز به استنطاق دارد. این همان چیزى است كه از آن به عنوان فقه الحدیث یا منطق فهم حدیث یاد مىشود. دانشهاى اسلامى همانند فقه، كلام و تفسیر كه متن محور هستند، هرگز به صورت تدوین شده در متون وجود نداشتهاند بلكه دانشمندان اسلامى با تلاش علمى و روشمندانه خود به مطالعه متون پرداختهاند و قوانین حاكم بر متون را در هر رشته، به دست آوردهاند و سپس به تدوین و تنظیم آن پرداخته اند.
در قلمرو علوم روانشناختى و تربیتى نیز همین امر صادق است. وقتى صحبت از روانشناسى اسلامى یا دینى مىشود نباید انتظار داشت كه مجموعهاى مدون و منظم از آسمان نازل و یا از زبان اولیاى دین صادر شده باشد و در اختیار ما باشد. آموزههاى روانشناختى و تربیتى متون مقدس را باید كشف و طبقهبندى كرد و این كار نیازمند فهم روانشناسانه از متون است. همان گونه كه فهم فقهى و فهم كلامى و فهم تفسیرى، دانشهاى فقه، كلام و تفسیر را به وجود آوردند، فهم روانشناسانه نیز مىتواند به كشف و طبقهبندى آموزههاى روانشناختى متون بپردازد و نظریههاى روانشناختى مبتنى بر متون را تولید كند.
هرچند روانشناسى در دورهاى، به شدت با دین ستیز كرد، اما اكنون دوباره به دین و متون مقدس روى آورده است. هم اكنون گروهى از روانشناسان غربى متن انجیل را محور كار خود قرار داده و «مشاوره انجیلى» را پىریزى كردهاند؛ هرچند به جهت محدودیتهاى انجیل، در این راه با دشواریها و موانع جدى روبهرو هستند. اما این نقص در متون اسلامى وجود ندارد. گستردگى متون دینى (قرآن و حدیث) و تلاشهاى خستگىناپذیر محدثان در حفظ و تنقیح متون و در كشف قواعد فهم متون، مجموعهاى غنى و گسترده را فراهم آورده كه مىتواند مبناى تحقیقات روانشناختى و تربیتى قرار گیرد. معتقدیم آنچه در متون آمده است، منطبق بر واقعیتهاى روانشناختى انسان است و لذا براى تأمین سلامت روان، مطمئنترین راه، استمداد از متون و هدایتجویى از آنها است. تحقیقات روانشناختى مىتواند با تكیه بر متون و با استفاده از ابزارهاى شناخته شده خود، در این راه به موقعیتهاى بزرگى دست یابد. تحقیق روانشناسانه در موضوع حیا نمونهاى از این الگو است كه مركز تحقیقات دار الحدیث در دستور كار قرار داد. در این تحقیق كه توسط جناب آقاى دكتر محمود گلزارى و آقاى عباس پسندیده انجام شد، نخست همه متون اختصاصى حیا و متون مرتبط با آن شناسایى و پس از جمعآورى، به بحث گذاشته شد. با تكمیل بررسى متون، ریز موضوعات آن كشف و تبیینها و تحلیلهاى روانشناختى آن به دست آمد. از این تحقیق آزمون 200 مادهاى حیا توسط آقاى دكتر گلزارى تهیه شد كه در رسالهPh .D ایشان منعكس است.
محصول دیگر، تدوین متن تخصصى براى اندیشمندان و مراكز آموزشى و پژوهشى است كه در دستور كار قرار دارد. اثر حاضر نگارش عمومى آن تحقیق است كه براى استفاده عموم مردم تدوین شده است. در این اثر بدون پرداختن به بحثهاى نظرى، جنبههاى مختلف حیا براى مردم تبیین شده است. البته صاحب نظران نیز ممكن است بتوانند با مطالعه این كتاب، به فرضیههایى دست یافته، به تحقیق درباره آن بپردازند.
